Hoe kun je als transgender je voornaam (en geslacht) veranderen?
Als jij (of je kind) kampt met genderdysforie, dan kan de begrijpelijke wens ontstaan om de voornaam te veranderen. Als je immers bent geboren met een naam die niet aansluit bij de genderbeleving, dan is de kans groot dat je deze op den duur niet meer wilt gebruiken. In zo’n geval kun je vaak via de gemeente kosteloos je voornaam en geslacht (of dat van je kind) wijzigen, maar daar zijn voorwaarden aan verbonden. Dat leggen we in dit artikel uit. Ook gaan we daarbij in op de alternatieve mogelijkheden om de voornaam of het geslacht te wijzigen, als het via de gemeente (nog) niet kan.
Kosteloos de voornaam en het geslacht wijzigen via de gemeente
Iedereen in Nederland die 16 jaar of ouder is en de overtuiging heeft tot het andere geslacht te behoren, kan via de gemeente een aanvraag doen om de voornaam en het geslacht te veranderen. Een voorwaarde is dan wel, dat de persoon een deskundigenverklaring kan overleggen. Dat wrikt vaak: deze deskundigenverklaring, doorgaans afgegeven door een psycholoog, krijgt de persoon meestal pas na een zéér lange wachtlijst bij de genderpoli. Bij de meeste genderpoli’s in Nederland is momenteel (maart 2025) een wachtlijst van ruim twee jaar. Dat is dus een lange tijd van onzekerheid, want het liefst zet je eerder vandaag dan morgen de gewenste stappen in het corrigeren van je identiteit.
Voornaam en geslacht veranderen via de gemeente: deskundigenverklaring verplicht?
Het is helaas (nog) niet mogelijk om het geslacht en de voornaam te wijzigen zonder deskundigenverklaring. Het kabinet Rutte IV was bezig met het maken van een nieuwe Transgenderwet, waarin de verplichting om een deskundigenverklaring te overleggen verviel, maar momenteel (maart 2025) ligt de behandeling van deze wet stil. Zodoende is het (voorlopig) helaas nog nodig om een verklaring van de psycholoog te verkrijgen om het geslacht en de voornaam via de gemeente te veranderen. Dit terwijl een - terecht - signaal van de transgendergemeenschap is, dat het niet nodig zou hoeven zijn om een psycholoog te laten verklaren hoe jij je geslacht beleeft. De ratio van de verklaring is evenwel gelegen in het feit, dat men wil uitsluiten dat andere onderliggende oorzaken kunnen leiden tot het hebben van gevoelens van genderdysforie. Dat vormt aldus de inzet voor de mogelijke aanpassing van de huidige Transgenderwet.
Voornaam en geslacht veranderen via de rechtbank
Als iemand niet voldoet aan de voorwaarden om het geslacht en de voornaam (kosteloos) via de gemeente te veranderen, dan kan het alsnog via de rechtbank. Daarvoor hoef je nog geen 16 jaar te zijn; het is voldoende als uit bewijsstukken blijkt dat de gevoelens van genderdysforie duurzaam van aard zijn. Deze bewijsstukken kunnen zijn: een doorverwijzing naar de genderpoli en/of een document waaruit blijkt dat bijvoorbeeld is gestart met een hormoonkuur.
Voorbeeld
Jorick weet al vanaf erg jonge leeftijd dat hij zich geen jongen voelt, maar een meisje. Zij heeft daarover nooit getwijfeld. Toen ze in de pubertijd kwam, vond ze dat vreselijk. Ze heeft het aan haar ouders verteld en die hebben toen stappen gezet via de huisarts om onder andere - na diverse gesprekken en onderzoeken - in te zetten op hormoonremmers. Zij wil zo snel mogelijk de voornamen veranderen. Omdat ze nog geen 16 jaar is, moeten de ouders dat verzoek indienen bij de rechtbank. Op basis van de bewijsstukken is de rechtbank van oordeel - ook vanwege de ontwikkeling van het kind - dat de voornaam en het geslacht officieel worden gewijzigd. De rechtbank geeft daarmee opdracht aan de gemeente om dit door te voeren.
Om dit verzoek in te dienen bij de rechtbank, hebben de ouders een advocaat nodig. Deze stelt voor hen een verzoek op. Lees ook: Voornaam veranderen: hoe gaat dat in zijn werk?
Voornaam en geslacht veranderen op latere leeftijd
Ook op latere leeftijd is het uiteraard mogelijk om de voornaam en het geslacht te wijzigen. Het principe is daarvoor hetzelfde. De persoon hoeft niet per sé medische documenten (bijvoorbeeld de doorverwijzing naar de genderpoli) te overleggen, maar het is wel een pré. De eigen onderbouwing rond het aantonen van de genderdysforie is daarbij wel belangrijk. Mits voldoende onderbouwd, doet de rechtbank het verzoek dan meestal schriftelijk af en wijst zij de aanvraag toe. Mocht de rechtbank nog vragen hebben, dan plant zij een zitting in.
Voornaam (en geslacht) wijzigen in het kader van non-binariteit
Naast een binaire verandering van het geslacht, is ook een non-binaire (X) wijziging mogelijk. Veel personen kiezen daarbij primair ervoor, om de voornaam te veranderen. Het veranderen van het geslacht is dan ook tegelijkertijd mogelijk. Veel mensen kiezen er echter voor, ondanks de non-binaire geslachtsovertuiging, ervoor om geen X op het paspoort aan te vragen, dit in verband met reizen. Veel landen in de wereld accepteren namelijk alleen binaire geslachtsaanduidingen op het paspoort. Mocht de wens om de voornaam en het geslacht te veranderen wel aanwezig zijn, dan is het ook mogelijk om dit via de rechtbank aan te vragen. Dat kan in één procedure. Afhankelijk van het inkomen kan de persoon daarbij aanspraak maken op pro-deo (Lees ook: Wanneer kun je een pro-deo voornaamswijziging aanvragen).
In tegenstelling tot het aanvragen van een wijziging van het geslacht (M/V) via de gemeente, is het momenteel alleen mogelijk om een X op het paspoort te verkrijgen via de rechtbank. Daarvoor is een advocaat nodig.
Benieuwd naar de mogelijkheden, of heeft u naar aanleiding van dit artikel vragen? Neem contact op via de knop hieronder en u ontvangt zo spoedig mogelijk antwoord.
